thấu hiểu

Những mâu thuẫn và tan vỡ trong mối quan hệ thường đến từ nguyên nhân thiếu đi sự thấu hiểu. Thiếu đi sự thấu hiểu cũng giống như việc, bạn chỉ ở trong một mối quan hệ về khía cạnh vật lý chứ không phải khía cạnh linh hồn.

Muốn có sự thấu hiểu cho đối phương, chúng ta trước hết phải là một người thấu biểu, yêu thương và bao dung cho chính mình. Kể từ lúc sinh ra và cho đến lúc lớn lên, con người nhận ra mình không bao giờ là hoàn hảo. Bằng năng lực chánh niệm đơn giản, họ có thể quán xét thấy những sai lầm của mình, cùng đó là bao suy nghĩ lẫn cảm xúc không mang tính xây dựng một tinh thần tốt đẹp. Trên phương diện sâu rộng của cuộc sống, họ nhận ra mỗi cá nhân đều là một thực thể khác biệt và sự khác biệt đó đến từ trải nghiệm sống riêng tư của mỗi người trong kiếp sống hiện thời và nhiều kiếp sống trước, tất cả được tích lũy thành kinh nghiệm trong tàng thức. Mỗi người đều có một vận mạng riêng, đều có một nghiệp riêng, vì thế, bằng sự thấu hiểu, chúng ta sẽ tiến đến gần hơn vào địa phận linh hồn chính mình và của đối phương để bao dung và yêu thương chân thành.

Bằng sự thấu hiểu, khi hai cá tính mạnh chạm nhau, hai cái tôi chạm nhau, ta có thể tháo gỡ bằng cách nhường nhịn và lắng nghe. Bởi dù hai tâm hồn có đồng điệu đến đâu đi nữa, họ cũng không thể thoát khỏi những lúc mâu thuẫn về quan niệm sống hay phong cách sống thường ngày. Chẳng hạn, bạn thích ngủ khuya dậy muộn nhưng người phối ngẫu lại thích ngủ sớm dậy sớm. Nếu không trò chuyện và lắng nghe nhau, thì khi chung sống lâu dài, mỗi người dễ sinh cảm giác áp lực và bực tức. Thoạt đầu cả hai có thể kiềm chế, nhưng theo thời gian, nếu không thể dung hòa, năng lượng tiêu cực tích tụ bấy lâu dễ nổ tung và từ đó gây tổn thương và mâu thuẫn cho nhau, dù xuất phát điểm, ấy chỉ là một việc nhỏ. Những mâu thuẫn đến từ rất nhiều khía cạnh trong cuộc sống, từ những vấn đề sinh hoạt nhỏ nhặt đến nội tại phức tạp, nếu chuyện nhỏ nhặt mà ta không thể lắng nghe để giải quyết thì những mâu thuẫn nội tâm càng khó đối mặt hơn nhiều lần.

Một người bạn của tôi kể câu chuyện về việc ở độ tuổi đôi mươi, cô ấy gặp gỡ được anh chàng hơn cô ấy một giáp tuổi và cảm thấy như gặp gỡ được tri âm tri kỷ của cuộc đời mình. Từ tính cách, nền tảng gia đình, tính tâm linh, ước mơ, thói quen,… đều đồng điệu. Trong những tháng đầu tiên, cô ấy đến bên tôi và nói rằng: “Mình nghĩ rằng bọn mình sẽ chẳng bao giờ có thể tranh cãi. Hai đứa giống nhau như hai giọt nước. Anh ấy và mình đều có nhiều thói quen giống nhau từ ăn uống, du lịch, đọc sách,… Cả hai đều mang trong mình tính tâm linh mạnh mẽ, dù anh ấy đã đi trên con đường tu tập được một thời gian, còn mình thì mới chỉ bắt đầu. Cả hai chia sẻ chung ước mơ về một gia đình và có một cộng đồng tâm linh trong 10 năm nữa. Ôi thật tuyệt vời biết bao!” Tôi nhớ đôi mắt sáng tươi cùng nụ cười rực rỡ của cô ấy khi kể về mối quan hệ này. Cho đến khi họ chính thức hẹn hò và khoảng vài tháng sau, cô ấy đến gặp tôi và nói: “Mối quan hệ vẫn vô cùng tốt đẹp. Song chúng mình không phải không có những lúc buồn vì hành động của đối phương và buồn vì bản thân mình đã chọn thái độ cư xử ấy.” Tôi lặng lẽ nghe cô ấy kể hết câu chuyện của mình và bảo rằng: “Còn cái tôi thì sẽ còn va chạm. Hai cá nhân vẫn còn cái tôi thì chắc chắn sẽ không thể nào không có những bất đồng về quan điểm về mọi mặt trong cuộc sống. Sự đồng điệu giữa hai cá nhân còn chưa tỉnh thức chỉ mang tính tương đối. Những bất đồng vẫn sẽ diễn ra nhưng tất cả vấn đề này sẽ trở nên nhỏ bé và dễ dàng giải quyết nếu cả hai nuôi dưỡng cho mình lòng thấu hiểu. Chính lòng thấu hiểu là chìa khóa giúp xoa dịu cái tôi cá nhân để nó để hòa nhập vào cái tôi chung của hai người. Khi mới yêu và đặc biệt là trong một tình yêu thăng hoa hay chạm đến tri âm tri kỷ, ta dễ sa lạc vào một ảo tưởng rằng tính đồng điệu ấy là tuyệt đối và mãi mãi. Nhưng theo chiều dài thời gian cùng với những tương tác sâu hơn cả về thể xác lẫn linh hồn, mỗi cá nhân trong một mối quan hệ sẽ bắt đầu nhận ra những bất ổn nho nhỏ rồi đến lớn lớn. Vì cái tôi vẫn còn, nên khi yêu càng sâu đậm, tính chiếm hữu có thể sẽ lớn lên thêm. Khi cá thể nam và cá thể nữ hòa quyện với nhau bằng tình dục, đó sẽ là một sợi dây ràng buộc họ từ từ chậm rãi cho đến khi không còn được thỏa mãn dục tính, họ sẽ cảm thấy vô cùng bức bối, bị tổn thương và sự tổn thương ấy sẽ tạo nên những áp lực và nỗi đau lên đối phương. Vì còn cái tôi, sự ghen tuông vô cớ sẽ nảy sinh một cách ngẫu nhiên, khi người bạn kia gần gũi với ai đó khác, hoặc đơn giản là quan tâm ai đó khác ngoài bạn. Vì còn cái tôi, sẽ còn đau khổ nấp trong hạnh phúc.” Vậy đó, nếu ta ôm ấp cho mình cái lý tưởng thăng hoa mãi mãi khi ta gặp một người mà trong chốc lát, sự mách bảo thầm kín trong ta bảo họ và ta là định mệnh, thì chắc chắn về sau, ta sẽ có lúc phải tỉnh ngộ. Sự tỉnh ngộ ấy là điều tất yếu để nhận thức tâm linh trong ta dần đi sâu vào bản chất sự sống.

Có một bạn nữ khác gặp tôi và nói: “Cũng vì biết quy luật vô thường nên đôi lúc trong mối quan hệ với chồng, em cứ bơ đi mà sống. Nếu anh ấy có giận hờn gì thì em cũng im lặng và lạnh lùng vì biết cái gì rồi cũng thay đổi, có sinh ắt có diệt.” Khi lắng nghe câu chuyện đó, tôi thầm nghĩ đó là lý do vì sao cuộc sống vẫn còn rất nhiều vấn đề bức bối, tất cả đến từ sự hiểu sai. 100 người tiếp cận về quy luật vô thường nhưng không phải ai cũng có thể áp dụng nó một cách đúng đắn. Và trường hợp của người phụ nữ trên là như vậy. Mọi thứ đều thay đổi, đó là quy luật tất yếu, nhưng thay đổi tốt lên hay xấu đi, là tùy thuộc vào thái độ sống của mỗi người. Một mối quan hệ trở nên tốt đẹp không vì “bơ đi” hay im hơi lặng tiếng chờ vấn đề qua, mà phải thông qua sự thấu hiểu và lắng nghe, để tìm kiếm phương cách xoa dịu tâm hồn của cả hai phía. Nếu anh và em đang cãi nhau, cả hai chọn im lặng, chuyện có thể qua nhưng một lúc khác có thể tái xuất hiện vì họ giải quyết vấn đề chưa tận gốc. Sự im lặng nên là một lựa chọn tạm thời để giúp nội tâm bình tĩnh an trú nhằm suy xét thấu đáo vấn đề trước khi lên tiếng. Khi nội tâm đạt cân bằng, sự thấu hiểu và lắng nghe mới có thể đến một cách tự nhiên và trọn vẹn.

Quy luật vô thường không chỉ nhấn mạnh đến sự thay đổi và vận động liên tục của vạn vật trong từng sát na mà còn khích lệ con người hãy luôn biết hiện diện trọn vẹn với khoảnh khắc hiện tại. Vì biết rằng mọi thứ đều có thể thay đổi nên ta mới trân quý mối quan hệ này ngay bây giờ, và bằng lòng thấu hiểu, ta luôn sẵn sàng lắng nghe để chữa lành những tổn thương mà cả hai đang phải chịu đựng.